بهترین راه‌های مطالبه چک صیادی
چک در نظام اقتصادی ایران نقش بسیار مهمی در معاملات و قراردادهای تجاری ایفا می‌کند. درواقع، چک به عنوان یک ابزار پرداخت متداول مورد استفاده قرار می‌گیرد و از طریق آن می‌توان انتقال وجه در قالب یک سند مالی انجام داد.
در سال ۱۳۹۷، قانون‌گذار در راستای کاهش چک‌های برگشتی اصلاحاتی در قانون صدور چک ارائه کرد که منجر به تداوم و گسترش اصطلاح “چک صیادی” شد.
استفاده از چک صیادی در معاملات و قراردادهای تجاری دارای مزایا و چالش‌های خاصی است.
با ما همراه شوید در این مقاله تا به شما راه‌های مطالبه چک صیادی را نشان دهیم و شما را در از دست دادن سرمایه‌تان در اثر چک صیادی در محضر عدالت حمایت کنیم.
چک صیادی چیست؟
“صیاد” که مخفف “صدور یکپارچه دسته چک” است، به یک سامانه مرتبط با صدور و مدیریت چک‌ها در ایران اشاره دارد. سامانه صیاد، سامانه‌ای است که توسط بانک مرکزی ایران راه‌اندازی شده است و هدف اصلی آن استانداردسازی و بهینه‌سازی فرآیند صدور چک‌ها و کاهش ریسک چک صیادی است. این سامانه به بانک‌ها و نهادهای مالی کمک می‌کند تا درزمینهٔ صدور، انتقال و پردازش چک‌ها، ازجمله اعتبارسنجی اطلاعات چک‌ها، به صورت مؤثرتر و هماهنگ‌تر عمل کنند.
استفاده از سامانه صیاد در صدور و پردازش چک‌ها می‌تواند امکان شناسایی سریع‌تر چک‌های صادرشده بدون موجودی را فراهم سازد و درنتیجه، کاهش خطر چک صیادی را باعث شود. این سامانه با تبادل اطلاعات بین بانک‌ها و نهادهای مالی، امکان اعتبارسنجی هویت صادرکننده چک، بررسی سابقه اعتبار صادرکننده چک و تطبیق اطلاعات مرتبط با چک را فراهم می‌کند.
بنابراین، سامانه صیاد در حفظ امنیت و قابلیت اطمینان در فرآیند صدور و پردازش چک‌ها نقش مهمی دارد و همراه با قانون‌گذاری‌ها و تدابیر دیگر، تلاش می‌کند تا مشکلات و ریسک‌های مرتبط با چک صیادی را کاهش دهد.
راه‌های مطالبه چک صیادی
گاهی ممکن است که فردی چک صیادی را برای شما صادر کرده باشد، اما به دلایلی مانند عدم موجودی کافی در حساب بانکی یا اعتبار بدون پوشش، شما نتوانید مبلغ موردنظر را از بانک دریافت کنید.
با توجه به قانون جدید در مورد چک، اگر دارنده چک متوجه شود که چک فاقد وجه است یا موجودی حساب برای پرداخت چک کافی نیست، می‌تواند از بانک درخواست صدور گواهی عدم پرداخت یا کسری موجودی کند. بانک موظف است اطلاعات کامل را ثبت کند. در مورد چک در سامانه مرکزی چک برگشتی بانک و پس از دریافت کد رهگیری کد را در گواهی‌های مذکور وارد نمایید.
دارنده گواهی عدم پرداخت و برگشت چک می‌تواند بدون اخذ رأی دادگاه و محکومیت خود با ثبت‌نام در سرویس الکترونیک دادگاه تقاضای صدور اجرائیه مبلغ چک کند.
صادرکننده چک باید ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اجرا، بدهی خود را پرداخت کند. یا با رضایت دارنده چک ترتیب پرداخت آن یا ارائه وجه برای تسهیل در اجرای حکم را بدهد. با این حال، این بستگی به درخواست دارنده دارد.
با ارجاع پرونده به دادگاه، قاضی مکلف است چک را بررسی کرده و درصورتی‌که شروط زیر را نقض کند:
- وجود وصول وجه مشروط به شرطی در متن چک
- عدم ذکر تضمین انجام معامله یا تعهد در متن چک
- عدم صدور گواهی عدم پرداخت بر اساس دستور عدم پرداخت مقرر در قانون چک
در این صورت، قاضی می‌تواند اجرائیه علیه صاحب حساب، صادرکننده چک یا هر دو را صادر کند. صادرکننده چک موظف است در مدت ده روز از تاریخ ابلاغ اجرائیه، بدهی خود را پرداخت کند یا با موافقت دارنده چک، ترتیبی برای پرداخت چک یا معرفی مالی جهت اجرای حکم ارائه کند.
در صورت عدم اقدام صادرکننده چک، بر اساس درخواست دارنده، اجرای احکام دادگستری با تشکیل کلاسه اجرایی آغاز می‌شود و با توقیف اموال محکوم‌علیه جهت تأمین مبلغ چک و یا با صدور حکم جلب، اقدام به تأمین مبلغ چک و اجراء آن می‌شود.
صدور اجرائیه در مطالبه وجه چک صیادی
در قانون جدید چک، تقاضای صدور اجراییه برای مطالبه وجه چک به عنوان یک دعوا محسوب نمی‌شود. این نکته مهم است که برای مطالبه وجه چک، روند قضایی متفاوتی وجود دارد. به این صورت که صاحب حساب چک باید با اقدامات قانونی دیگر، ازجمله تقاضای صدور اجراییه از طریق دفتر خدمات الکترونیک قضایی و ثبت دادخواست، به اجرای اجرائیه برای مطالبه وجه چک بپردازد؛ بنابراین، در این شرایط، تقاضای صدور اجراییه به عنوان یک فرآیند جداگانه و نه به عنوان یک دعوا در نظر گرفته می‌شود.
نکته مهم دیگری که باید به آن توجه داشته باشید این است که قرار تأمین خواسته و دستور موقت در صورت مطالبه وجه چک، قبل از درخواست اجراییه یا ضمن آن قابل صدور نیست. با امضاء چک، شخصی حقوق قابل ادعا برای خود فراهم می‌کند و توانایی اخذ مستقیم وجه چک را دارد. در صورتی که مبلغ چک کمتر از بیست میلیون تومان یا بیشتر از آن باشد، مرجع صالح برای صدور اجراییه همان دادگاه است و نه شوراهای حل اختلاف؛ بنابراین، جهت صدور قرار تأمین خواسته و دستور موقت، فرجامی راه‌اندازی نشده و باید به راهکارهای قانونی دیگری در جهت مطالبه وجه چک نیازمند بود.
شرایط مطالبه چک صیادی
در صدور اجرائیه برای مطالبه وجه چک صیادی، تنها امکان مطالبه اصل مبلغ چک وجود دارد و نه خسارت تأخیر. اگر شما مایل به دریافت خسارت تأخیر هستید، باید یک دادخواست جداگانه برای این خسارت تقدیم کنید و پس از دریافت حکم مثبت، می‌توانید خسارت تأخیر را دریافت کنید. در حالت معمول، برای مطالبه خسارت تأخیر، لازم است مطابق با مراحل قضایی و با رعایت مقررات مربوطه، به اقدامات لازم بپردازید.
مطالبه چک صیادی توسط شخص ثالث
برای مطالبه وجه چک صیادی توسط شخص ثالث، شخصی که می‌خواهد چک را دریافت کند می‌تواند از طریق انتقال چک به وی، از طریق پشت نویسی یا ظهرنویسی عمل کند.
در روش پشت نویسی چک، دارنده چک (صاحب حساب) چک را با نوشتن امضا و دیگر مشخصات خود بر پشت چک به شخص ثالث واگذار می‌کند. در این صورت، شخص ثالث (به عنوان متقاضی پول) می‌تواند چک را به بانک مربوطه ارائه و مبلغ مورد نظر را مطالبه کند.
همچنین، در روش ظهرنویسی چک، دارنده چک از شخص ثالث نامبرده بر روی چک ظهر می‌نویسد و این عمل به‌عنوان انتقال چک به شخص ثالث در نظام چک شناخته می‌شود. در این صورت، شخص ثالث می‌تواند با ارائه چک به بانک، وجه معوق را مطالبه کند.
به هر حال در هر دو روش پشت نویسی و ظهرنویسی چک، مراقبت از امنیت و حفاظت از اطلاعات چک بسیار مهم است تا از سوءاستفاده و سرقت اطلاعات حساب جلوگیری شود.
ابطال مطالبه وجه چک صیادی
در برخی موارد، می‌توانید به عنوان صادرکننده چک، حق شکایت و اعتراض درباره عملیات اجرایی را داشته باشید. دلایلی ازجمله مفقود شدن چک، به دست آمدن چک از طریق جرایمی مانند کلاه‌برداری یا خیانت در امانت، تضمینی بودن چک یا عدم رعایت تشریفات و مقررات ثبتی ممکن است باعث شود عملیات اجرایی فاقد وجاهت قانونی باشد.
در این صورت، شما می‌توانید دعوای ابطال و توقف عملیات اجرایی را به مرجع صادرکننده اجرائیه مطرح کنید. این اعتراض باید در یک مدت زمان معین و با رعایت مقررات قانونی صورت گیرد. بررسی موارد اعتراض شما نیاز به بررسی مستندات و شواهد مربوطه دارد تا تصمیم قاضی یا مقام صادرکننده اجرائیه ضمن رعایت قوانین و مقررات، اتخاذ شود.
کلام آخر
برای مطالبه وجه چک صیادی، شما از روش‌های زیر می‌توانید استفاده کنید:
- اگر می‌خواهید مبلغ کسری چک و حق‌الوکاله را مطالبه کنید، باید به همراه گواهی عدم پرداخت به دادگاه صالح درخواست اجرائیه نمایید.
- دادگاه پس از بررسی شرایط قانونی و شواهد مربوطه، صادرکننده یا صاحب حساب را مطالبه‌کننده چک اجرائی می‌کند.
درصورتی‌که چک را به شخص ثالث انتقال داده‌اید:
- با روش پشت نویسی یا ظهرنویسی، چک را به شخص ثالث انتقال دهید.
- شخص ثالث می‌تواند با ارائه چک به بانک، مبلغ معوقه را مطالبه کند.
در هر دو روش، حفاظت از امنیت و اطلاعات چک بسیار مهم است. لذا، بهتر است از خدمات یک موسسه حقوقی معتبر استفاده نمایید تا به درستی درخواست‌های قانونی خود را انجام دهید و حقوق و منافع خود را به‌درستی حفظ کنید.