آیا تا به حال کسی بوده که صف‌های طولانی بانک‌ها، بروکراسی‌های پیچیده و قطعی‌های مکرر سیستم‌های بانکی را تجربه نکرده باشد؟
در دنیایی که با کمک اینترنت می‌توانیم از هر گوشه‌ای از جهان خرید کنیم یا تنها با چند کلیک غذا سفارش دهیم و زیر 15 دقیقه تحویل بگیریم، معطلی چند ساعته در بانک‌ها بسیار طاقت‌فرسا است. آیا بانکداری سنتی که صدها سال تجربه دارد، نمی‌تواند نیازهای مشتریان امروزی را برآورده کند؟
پاسخ این است که بله، می‌تواند! سیستم بانکداری با معرفی «نئوبانک‌ها» به نیازهای مشتریان پاسخ داد.
نئوبانک چیست؟
واژه «نئو» به معنای جدید است. نئوبانک‌ها در واقع بانک‌های مدرن هستند که به صورت کاملاً آنلاین به مشتریان خود خدمات ارائه می‌دهند و هیچ شعبه فیزیکی ندارند. نئوبانک‌ها می‌توانند خدمات مالی مانند واریز و برداشت وجه، صدور کارت اعتباری، پرداخت قبوض، انتقال پول، وام‌دهی، سپرده‌گذاری و سرمایه‌گذاری را از طریق وب‌سایت یا اپلیکیشن موبایلی به کاربران خود ارائه دهند.
با این حال، بیشتر نئوبانک‌ها در ایران مجوز بانکداری ندارند و نمی‌توانند به صورت مستقل فعالیت کنند. بنابراین، آن‌ها تحت پشتوانه موسسات مالی و اعتباری (مانند بانک‌های رسمی) فعالیت می‌کنند.
آیا نئوبانک‌ها واقعاً بهتر از بانک‌های سنتی هستند؟ این موضوع را در ادامه بررسی خواهیم کرد.
تاریخچه نئوبانک
بانکداری مبتنی بر موبایل با انقلاب فین‌تک در دهه 2010 آغاز شد. این حرکت با ارائه اپلیکیشن‌های موبایل بانک و اپلیکیشن‌های مالی مانند آپ شروع شد. فرآیند دیجیتالی‌شدن خدمات مالی به تدریج به حدی پیشرفت کرد که تمامی مراحل ثبت‌نام، افتتاح حساب و دریافت خدمات را شامل شد و به این ترتیب بانک‌های بزرگ نئوبانک‌ها را به وجود آوردند.
اولین نئوبانک در سال 2015 در انگلستان تأسیس شد و سپس سایر کشورهای اروپایی، آمریکایی و حتی هند نیز به این ساختار مدرن بانکی روی آوردند. این سیستم به سرعت به یکی از روش‌های محبوب برای تبادلات مالی و پولی تبدیل شد و مورد استقبال مشتریان قرار گرفت.
مزایای نئوبانک‌ها
دسترسی آسان
تمامی خدمات نئوبانک‌ها از طریق یک اپلیکیشن موبایلی ارائه می‌شود. خدمات 24 ساعته، بدون نیاز به مراجعه حضوری به شعبه، افتتاح آسان حساب و دیگر امکانات، باعث می‌شود نئوبانک‌ها از بانک‌های سنتی بهتر باشند.
هزینه‌های پایین‌تر و نرخ‌های رقابتی
نئوبانک‌ها به نیروی کار کمتری نیاز دارند و مدیریت شعبه‌های فیزیکی نیز برایشان هزینه‌بر نیست، به همین دلیل هزینه‌های کمتری نسبت به بانک‌های سنتی دارند. به همین علت، نئوبانک‌ها می‌توانند سود بیشتری به مشتریان خود پرداخت کنند و هزینه‌های ارائه خدماتشان را پایین نگه دارند. البته، قبل از افتتاح حساب، باید شرایط استفاده و میزان کارمزد دریافتی نئوبانک را بررسی کنید. به عنوان مثال، برخی نئوبانک‌ها برای خدمات ویژه کارمزد دریافت می‌کنند یا از شما می‌خواهند که هر ماه تعداد معینی تراکنش انجام دهید تا بیشترین نرخ بهره را دریافت کنید.
معایب نئوبانک
خدمات پشتیبانی محدودتر
خدمات بانکی کمتر
عمر کوتاه
تفاوت نئوبانک و بانکداری دیجیتال
منابع درآمدی نئوبانک‌ها
نئوبانک‌ها، که بانک‌های دیجیتال بدون شعب فیزیکی هستند، درآمد خود را از طریق سه منبع اصلی تأمین می‌کنند:
1. کارمزد تراکنش‌ها
یکی از منابع اصلی درآمد نئوبانک‌ها، کارمزدهایی است که از تراکنش‌های مختلف مانند نقل‌وانتقالات بانکی، برداشت از خودپردازها و انتقال پول دریافت می‌کنند. برای مثال، نئوبانک وارو (Varo) اعلام کرده که 98٪ از درآمدش از این کارمزدها به دست می‌آید. البته، میزان و نوع کارمزدها می‌تواند بین نئوبانک‌های مختلف متفاوت باشد.
2. اشتراک‌های پریمیوم
برخی نئوبانک‌ها، از جمله Chime و Revolut، خدمات پریمیوم و ویژه‌ای را ارائه می‌دهند که کاربران می‌توانند با پرداخت اشتراک ماهانه از این خدمات بهره‌مند شوند. این اشتراک‌ها شامل مزایا و خدمات اضافی می‌شوند که مشتریان برای دسترسی به آن‌ها حاضر به پرداخت هزینه هستند.
3. بهره وام‌ها و سود سپرده‌ها
نئوبانک‌ها ممکن است خدمات مالی مانند ارائه وام‌ها، سپرده‌گذاری و کارت‌های اعتباری را نیز ارائه دهند. درآمد حاصل از بهره این وام‌ها و سود سپرده‌ها نیز بخشی از منابع درآمدی آن‌ها را تشکیل می‌دهد.
نئوبانک‌ها با استفاده از این مدل‌های درآمدی می‌توانند هزینه‌های خود را پوشش دهند. به دلیل عدم وجود شعب فیزیکی، این بانک‌ها هزینه‌های عملیاتی کمتری دارند و بنابراین، جریان‌های درآمدی کوچکتر نیز می‌توانند برای موفقیت و پایداری مالی آن‌ها کافی باشند.
نئوبانک در ایران: آغاز و توسعه
در اواخر دهه ۹۰ شمسی، مهران محرابیان، معاون فناوری‌های نوین بانک مرکزی، بر اهمیت استفاده از هوش مصنوعی در بانکداری تأکید کرد و وعده داد که تا سال‌های ۱۳۹۹ یا ۱۴۰۰ یک تا دو نئوبانک در ایران راه‌اندازی شوند. پس از تصویب آیین‌نامه تأسیس و فعالیت بانک‌های مجازی در سال ۱۳۹۰، نئوبانک‌های ایرانی نیز شکل گرفتند.
وضعیت فعلی نئوبانک‌ها در ایران
فعالیت نئوبانک‌ها در ایران همچنان محدود است و به دلیل نگرانی‌های امنیتی، فرایند صدور مجوز و نظارت بر آن‌ها با دقت فراوان انجام می‌شود تا از هرگونه آسیب احتمالی به کاربران جلوگیری شود. موانعی مانند امکان احراز هویت مجازی و احراز هویت ساکنان خارج از کشور نیز بر سر راه این نئوبانک‌ها وجود دارد.
خدمات نئوبانک‌های ایرانی
نئوبانک‌های ایرانی خدمات متنوعی ارائه می‌دهند که مشابه خدمات نئوبانک‌های بین‌المللی است. این خدمات شامل موارد زیر می‌شود:
– انتقال وجه به روش‌های مختلف
– مدیریت کارت‌های بانکی
– مدیریت آنلاین هزینه‌ها و درآمدها
– صدور، فعال‌سازی و مسدود کردن کارت‌های بانکی
– ارائه وام
– پرداخت قبوض
نئوبانک‌های موجود در ایران
در حال حاضر، تعدادی نئوبانک در ایران فعالیت می‌کنند که با ارائه خدمات مذکور، سعی در جذب کاربران و ارائه تجربه‌ای متفاوت در بانکداری دارند. این نئوبانک‌ها با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و هوش مصنوعی، تلاش می‌کنند تا نیازهای کاربران را به صورت دیجیتالی و با کمترین نیاز به حضور فیزیکی در بانک‌ها برآورده کنند.
1. بلوبانک
بلوبانک، معروف‌ترین نئوبانک ایران است و تحت نظارت بانک سامان فعالیت می‌کند. این بانک فعالیتش را از اواخر سال ۹۸ و هم‌زمان با شروع کرونا آغاز کرد و خدمات بانکی مانند پرداخت قبوض، افتتاح حساب غیرحضوری (بدون نیاز به داشتن موجودی و کارمزد تنها در ۷ دقیقه)، انتقال پول به روش‌های مختلف، کارت به کارت، خرید اینترنتی و غیره را ارائه می‌دهد. بلوبانک خدمات بانکداری نوین مانند بلوباکس و بلوجونیور برای کودکان ۷ تا ۱۴ را هم دارد و به مشتری‌هایش یک کد معرف ارائه می‌کند که از طریق آن کسب درآمد کنند.
2. فردا بانک
به گفته قائم‌مقام بانک ایران‌زمین، فردابانک اولین نئو بانک ایرانی است. فردا بانک متعلق به بانک ایران زمین است و با همکاری مشترک شرکت «های وب» تأسیس شده است. بانک ایران زمین نسخه اولیه این نئوبانک را در اردیبهشت ماه سال ۱۴۰۱ در اختیار کاربران قرار داد تا نیازهای بانکی خود را به‌صورت سریع و آنلاین به‌وسیله اپلیکیشن گوشی‌های هوشمند رفع کنند. احراز هویت، افتتاح حساب، شارژ آنلاین حساب، انتقال وجه از طریق کارت به کارت و پایا، مدیریت گردش مالی حساب‌ها، ارائه خدمات آنلاین خیریه و نیکوکاری و غیره برخی از خدمات فردا بانک هستند.
3. تو بانک
نئوبانک توبانک متعلق به بانک گردشگری است و در سال ۱۴۰۰ فعالیت خود را شروع کرد. ارائه وام آنلاین، کارت هدیه، کارت به کارت، پرداخت قبوض، خدمات خودرو، خرید شارژ و بسته اینترنتی و خدمات متفاوتی مثل «سوپرمارکت مالی»، «خدمات گردشگری» و «کیف پول الکترونیکی»، جز خدمات اصلی توبانک هستند. فرایند احراز هویت این نئوبانک کاملاً آنلاین، در کمتر از ۱۰ دقیقه و بدون دخالت عوامل انسانی انجام می‌شود.
4. آبانک
آبانک به‌عنوان نئوبانکِ بانک آینده از نیمه دوم سال 1400 آغاز به کار کرد. یکی از مزیت‌های این نئوبانک، امکان افتتاح انواع سپرده مانند حساب قرض‌الحسنه پس‌انداز، حساب پس‌انداز کوتاه‌مدت و بلندمدت، حساب‌جاری بدون دسته‌چک و غیره است.
البته می‌شود گفت که آبانک، بیشتر شعبه دیجیتال بانک آینده است تا یک نئوبانک مستقل؛ چرا که بسیاری از خدمات آبانک مستقیما با حساب‌های بانک آینده انجام می‌شوند.
چون حیطه فعالیت بانکداری دیجیتال و نئوبانک در ایران آنقدرها شفاف نیست، ما برخی از مواردی که در این مطلب معرفی می‌شوند را جزئی از نئوبانک‌ها می‌دانیم.
5. بانکینو
با نئوبانک بانک خاورمیانه که از سال ۹۸ فعالیت خود را شروع کرده، می‌توانید اموری مانند افتتاح حساب، دریافت کارت، صدور مجدد کارت، تغییر رمز اول و فعال‌سازی رمز پویا، وام و تسهیلات بانکی، سرمایه‌گذاری را انجام دهید.
6. ویپاد
ویپاد در واقع شعبه دیجیتال بانک پاسارگاد است و از سال ۹۹ فعالیت می‌کند. خدمات ویپاد معمولاً در دسته‌ی خدمات پایه بانکی مانند افتتاح حساب، انتقال وجه، پرداخت قبض قرار می‌گیرند. البته ویپاد خدمات اختصاصی‌ای مثل تسهیلات پشتوانه، طرح پس‌انداز رویش، انتقال وجه هوشمند و غیره را هم ارائه کرده است.
7. وی بانک
استارتاپ‌های نوآوران زندگی هوشمند با نام تجاری VieBank از پاییز ۱۴۰۱ تلاش می‌کند با بهره‌گیری از فناوری‌های روز، مانند هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، تجربه جدید زندگی هوشمند در حوزه بانکی را برای کاربران خود رقم بزند. البته وی بانک در حال حاضر فعالیتی ندارد و خدماتی ارائه نمی‌کند.
8. نشان بانک
اگر آبانک و ویپاد را جز نئوبانک‌ها بدانیم، باید نشان بانک را هم در این لیست معرفی کنیم. نشان بانک، شعبه دیجیتال بانک ملی است و خدماتی مانند افتتاح حساب را ممکن می‌کند. البته با نشان بانک نمی‌توانید کارت فیزیکی صادر کنید و فقط امکان افتتاح حساب غیرحضوری بانک ملی و دریافت کارت مجازی ممکن است.